Odebranie prawa jazdy na 3 miesiące za przekroczenie prędkości jest niezgodne z prawem. Tak uważa Rzecznik Praw Obywatelskich. Kierowca powinien mieć prawo wyjaśnienia sytuacji i przedstawienia swojej linii obrony przed sądem. Obecnie jest to może nie tyle niemożliwe, co praktycznie bezzasadne, bo zanim sprawa się odbędzie, może minąć okres na jaki zatrzymano prawo jazdy prowadzącemu.
Odbieranie „z automatu” kierowcy prawa jazdy na 3 miesiące za przekroczenie prędkości w terenie zabudowanym o więcej niż 50 km/h budzi wiele kontrowersji. Przeciwni temu są nie tylko niektórzy kierujący, ale i organy mające dbać o praworządność w naszym kraju. Dlaczego? Bowiem prawo powinno dawać obywatelowi prawo do skutecznego odwołania się od decyzji policjanta. Nie ma przecież gwarancji, że każdy pomiar wykonywany jest właściwie. W końcu urządzenia miewają usterki techniczne, a człowiek także popełnia błedy. W przypadku pomiarów prędkości dokładność i rzetelność są kluczowe. Niewielki błąd może zadecydować o utracie prawa jazdy przez kierowcę.
Rzeczni Praw Obywatelskich wstawia się za kierowcami
Rzecznik Praw Obywatelskich wystąpił w związku z tym do Senatu o nowelizację art. 102 ust. 1 pkt 4 ustawy z 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami. Zaproponował, aby zapisać w niej, że organ administracji ma prowadzić postępowanie dowodowe przed wydaniem decyzji o zatrzymaniu prawa jazdy. Ma to uczynić przepis ten zgodny ze standardami konstytucyjnymi – zwłaszcza z prawem do sądu (art. 45 Konstytucji). A jego elementem jest prawo do sprawiedliwej procedury zgodnie z zasadą demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji), w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji (dopuszczalność ograniczenia korzystania z konstytucyjnych wolności i praw). RPO podkreśla, że zapewnienie bezpieczeństwa w ruchu drogowym jest pożądane i powszechnie akceptowane. Osiągnięcie takiego celu musi jednak być zgodne z prawem konstytucyjnym, z poszanowaniem praw i wolności obywatelskich.
Zobacz: Kiedy Policja nie zabierze prawa jazdy za przekroczenie prędkości o ponad 50 km/h?
Niestety na dzień dzisiejszy sprawa wygląda zgoła inaczej. Starosta wydaje decyzję administracyjną o zatrzymaniu prawa jazdy po wpłynięciu informacji od policji o przekroczeniu dopuszczalnej prędkości przez danego kierowcę. Następnie wydaje on decyzję na okres trzech miesięcy, z nadaniem jej rygoru natychmiastowej wykonalności.
Decyzje sądów rozbieżne
Rozpatrując skargi obywateli w takich sprawach, sądy administracyjne prezentowały rozbieżne stanowiska. Według jednego starosta opiera decyzję wyłącznie na informacji od policji, która ma charakter dokumentu urzędowego. Według tego stanowiska, starosta nie jest uprawniony do weryfikowania przypisanego kierowcy wykroczenia pod względem merytorycznym. Nie może np. powoływać ani z urzędu, ani na wniosek, dowodów weryfikujących informacje policji. Do odebrania prawa jazdy nie jest zaś konieczne prawomocne skazanie sprawcy – wystarczy ujawnienie wykroczenia, bowiem jest to środek administracyjny, a nie karny.
Zobacz: Kara za niewskazanie kierowcy na zdjęciu z fotoradaru nielegalna?
Inne stanowisko głosiło, że gdy kierowca zaprzecza przekroczeniu prędkości i odmawia przyjęcia mandatu, decyzja starosty nie może opierać się wyłącznie na notatce policji. A jeśli kierowca uprawdopodobni wątpliwości wobec poprawności pomiaru – wskazując np. na wadliwość legalizacji urządzenia pomiarowego – to musi być możliwość weryfikacji informacji policji. A starosta powinien zawiesić swe postępowanie co do zatrzymania prawa jazdy do rozstrzygnięcia sprawy przez o sąd w sprawie wykroczeniowej.
Różne decyzje sądów dlatego trzeba zmienić prawo
Wobec rozbieżności sądów administracyjnych, RPO wystąpił z pytaniem prawnym do Naczelnego Sądu Administracyjnego i zwrócił się m.in. z pytaniem czy podstawą decyzji starosty może być wyłącznie informacja policji. Drugim zagadnieniem było, czy prawomocne rozstrzygnięcie w sprawie odpowiedzialności wykroczeniowej za takie przekroczenie prędkości stanowi tzw. zagadnienie wstępne (wtedy byłby wymóg zawieszenia postępowania co do zatrzymania prawa jazdy przez starostę do prawomocnego wyroku sądu).
Rzecznik podkreślał, że kierujący pojazdem może kwestionować nie tylko fakt prawidłowości pomiaru prędkości, ale także swoje sprawstwo. Dotyczy to w szczególności sytuacji, w których ujawnienie przekroczenia prędkości dokonano za pomocą fotoradaru. Zawieszanie postępowań przed starostą ze względu na toczące się postępowanie wykroczeniowe jest najkorzystniejsze z punktu widzenia interesu obywatela.
Trzeba bowiem podkreślić, że automatyczne nadanie decyzji starosty rygoru natychmiastowej wykonalności prowadzi zaś do sytuacji, w której rozpoznanie odwołania w wielu wypadkach będzie następować po upływie trzymiesięcznego okresu, na jaki zatrzymano prawo jazdy.
Budzi to obawę RPO, że ewentualne wydanie wyroku uniewinniającego w postępowaniu karnym i wznowienie postępowania w sprawie zatrzymania prawa jazdy będzie jedynie iluzorycznym instrumentem naprawczym dla obywatela, który poniósł szkodę z powodu niemożności kierowania pojazdem w okresie zatrzymania prawa jazdy. Oznaczałoby to uruchomienie postępowań odszkodowawczych od Skarbu Państwa.
Odpowiedź NSA i jej konsekwencje prawne
Opowiadając na pytanie prawne Rzecznika, NSA w uchwale z 1 lipca 2019 r. (sygn. I OPS 3/18) uznał, że podstawą decyzji o zatrzymaniu prawa jazdy może być wyłącznie informacja o ujawnieniu na kierowaniu pojazdem z prędkością przekraczającą dopuszczalną,. A prawomocne rozstrzygnięcie w przedmiocie odpowiedzialności wykroczeniowej nie stanowi „zagadnienia wstępnego”.
Zobacz: Rekordowe przekroczenia prędkości przez kierowców w Polsce!
W ocenie RPO prowadzi to do niezgodności ocenianych przepisów z art. 2 Konstytucji w związku z art. 45 ust. 1 Konstytucji i w związku z jej art. 31 ust. 3. Dlatego Adam Bodnar wystąpił do przewodniczącego senackiej Komisji Ustawodawczej Krzysztofa Kwiatkowskiego o zainicjowanie odpowiednich zmian legislacyjnych (II.510.858.2019)
Dodaj komentarz