F-gazy to gazy, które w lutym 2024 roku zostały sklasyfikowane prawnie w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej jako gazy cieplarniane. Warto jednak wiedzieć, które gazy to tzw. f-gazy, gdzie są stosowane, jakie są skutki ich stosowania, oraz jakie uprawnienia trzeba mieć do ich używania.
Dnia 11 marca 2024 roku weszło w życie rozporządzenie w sprawie substancji zubożających warstwę ozonową i uchylenia rozporządzenia z dnia 7 lutego 2024 r. Dokument ten ma na celu podjęcie wszelkich możliwych starań zmierzających do redukcji emisji substancji zubożających warstwę ozonową. Redukcja emisji przyczynia się do osiągnięcia celu porozumienia paryskiego przyjętego na mocy Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (UNFCCC) (zwanego dalej „porozumieniem paryskim”), a mianowicie do ograniczenia wzrostu średniej temperatury globalnej w bieżącym stuleciu do poziomu znacznie niższego niż 2 °C powyżej poziomu przedindustrialnego oraz do podejmowania wysiłków z myślą o ograniczeniu wzrostu temperatury do 1,5 °C. Mówiąc najprościej, rozporządzenie to odnosi się m.in. do ograniczenia używania i handlu F-gazami, które jako jedne z wielu uważane są za te, które mają rzekomo wpływ na ocieplanie się klimatu.
F-gazy co to takiego?
Pytanie podstawowe brzmi zatem: co to są F-gazy? Mówiąc najprościej, są to gazy fluorowane, które produkowane przez człowieka, przyczyniają się do tworzenia dziury ozonowej, zwiększając tym samym ryzyko ekspozycji na szkodliwe promienie ultrafioletowe (UV). W załączniku 1 powyższego rozporządzenia zapisano o jakie dokładnie gazy chodzi i jest to m.in. dichlorodifluorometan (CFC-12), dichlorotetrafluoroetan (CFC-114) czy trichlorotrifluoroetan (CFC-113).
Innymi słowy są to chlorofluorowęglowodory, które od lat próbuje się zastąpić wodorofluorowęglowodorami (HFC), które przynajmniej dla warstwy ozonowej są bardziej przyjazne (lecz niestety nie są pozbawione poważnych wad). To właśnie dlatego z rynku zniknął m.in. czynnik chłodniczy R12, należący do grupy chlorofluorowęglowodorów, stosowany m.in. w samochodowych instalacjach klimatyzacji.
Okresowe wyłączenie spod zakazu
Co ciekawe, unijne rozporządzenie określa też pewne okresowe wyłączenia z zakazu dla określonych substancji, z uwagi na ich cenne właściwości, które mogą być niezbędne dla cywilizacji, np. bromek metylu. Można go stosować w nagłych przypadkach związanych z niespodziewanym rozprzestrzenianiem się szczególnych szkodników lub chorób. W takich sytuacjach Komisja, na wniosek odpowiedniego organu państwa członkowskiego i po powiadomieniu Sekretariatu Ozonowego, może tymczasowo autoryzować produkcję, wprowadzanie do obrotu i stosowanie bromku metylu.
Zobacz: Płukanka do silnika – jak ją stosować?
Warunkiem jest, aby bromek metylu był dopuszczony do obrotu i stosowania zgodnie z odpowiednimi rozporządzeniami. Niewykorzystane ilości muszą zostać zniszczone. Autoryzacja ta obejmuje okres nie dłuższy niż 120 dni i ilość nieprzekraczającą 20 ton. Komisja określa środki redukcji emisji podczas stosowania oraz wymogi sprawozdawcze i dowodowe, w tym dowody zniszczenia niewykorzystanej substancji. Co ciekawe, także halony, mogą być wprowadzone do obrotu i udostępniane ale wyłącznie przez upoważnione podmioty i na potrzeby m.in. systemów przeciwpożarowych i gaśnic. Ale wyamga się, aby w określonym czasie były potem zlikwidowane, a halon odzyskany.
Które czynniki chłodnicze są szkodliwe dla środowiska?
Większość stosowanych dzisiaj czynników chłodniczych to substancje otrzymywane w drodze reakcji chemicznych, co nadaje im idealne właściwości do konkretnych celów. Niestety, wiele z nich ma negatywny wpływ na środowisko, zwłaszcza na warstwę ozonową (wysoki potencjał niszczenia warstwy ozonowej – ODP) lub przyczynia się do efektu cieplarnianego (wysoki potencjał tworzenia efektu cieplarnianego – GWP). Czynnikami chłodniczymi są:
- CFC (chlorofluorowodory): wysokie ODP
- HCFC (wodorochlorofluorowęglowodory): niskie ODP, wysokie GWP
- HFC (wodorofluorowęglowodory): zerowe ODP, wysokie GWP
- HFO (wodorofluorok olefiny): zerowe ODP, niskie GWP
- HC (węglowodory): zerowe ODP, znikome GWP
- Amoniak, CO2: zerowe ODP, zerowe lub znikome GWP
Widać zatem wyraźnie, że najprościej, najtaniej i najbezpieczniej dla środowiska, byłoby wykorzystać w klimatyzatorach dwutlenek węgla. Ale koncerny chemiczne tłumaczą się, że w samochodach byłoby to zbyt trudne, z uwagi na wysokie ciśnienie panujące w układzie. Brzmi to nierealnie, jeśli popatrzymy na ciśnienia panujące obecnie w innych układach, w tym paliwowych, zatem niewykluczone, że czynnikiem ograniczającym są bardzo małe zyski dla koncernów, płynące z produkcji czynników opartych na CO2.
Zakaz F-gazów
Trzeba pamiętać, że F-gazy są pełnym zakazem używania i wprowadzania na rynek Unii Europejskiej. Zakazuje się ich produkcji, wprowadzania do obrotu, późniejszego dostarczania lub udostępniania innej osobie w Unii za opłatą lub nieodpłatnie oraz ich stosowania. Co więcej zakazuje się także ich przywozu lub wywozu. Oczywiście są pewne drobne odstępstwa, ale na zasadach które określa rozporządzenie. Natomiast niestosowanie się do zakazu jest karane.
W przypadku niezgodnych z prawem produkcji, przywozu, wywozu, wprowadzania do obrotu lub stosowania substancji zubożających warstwę ozonową lub produktów i urządzeń, które zawierają takie substancje lub których działanie jest od nich zależne, maksymalna wysokość administracyjnej kary pieniężnej wynosi co najmniej pięciokrotność wartości rynkowej danych substancji zubożających warstwę ozonową lub produktów i urządzeń. W przypadku powtarzających się naruszeń w okresie pięciu lat maksymalna wysokość administracyjnej kary finansowej wynosi co najmniej ośmiokrotność rynkowej wartości danych substancji zubożających warstwę ozonową lub produktów i urządzeń.
Co zmieni rozporządzenie F-gazowe?
Zgodnie z nowymi przepisami, do 2050 roku zużycie F-gazów zostanie całkowicie wyeliminowane, a produkcja HFC zostanie zredukowana do 15% poziomu z lat 2011-2013, począwszy od 2036 roku. Ograniczenia te będą wprowadzane stopniowo. Produkty zawierające HFC zostaną wycofane z rynku europejskiego, jeśli ich zamiana na inne gazy będzie technicznie i ekonomicznie możliwa. Do 1 stycznia 2030 roku Komisja Europejska ma dokonać przeglądu i ocenić skutki oraz efekty wprowadzonych regulacji dotyczących fluorowanych gazów cieplarnianych, w tym analizę dostępności alternatyw. Do 2040 roku Komisja zweryfikuje, czy planowane zakończenie używania HFC do 2050 roku jest wykonalne, biorąc pod uwagę postęp technologiczny i dostępność zamienników.
Zobacz: Dlaczego klimatyzacja nie działa na postoju? Oto główne przyczyny
Dodaj komentarz